Haberlerde İsrail’in 400 hedefi vurduğu belirtiliyor. Bu rakamlara biraz ihtiyatla yaklaşmak gerekiyor. Esasen büyük bir silah ihracatçısı olan İsrail, bu yeteneğini ve kapasitesini gerek Lübnan’a, arada bir İran’a, Hamas ve Hizbullah’a karşı nasıl sürdürebiliyor?
**Son model uçaklar,
**Güdümlü bombalar,
**Akıllı füzeler hem maliyeti çok yüksek hem de kısa zamanda üretilebilecek cinsten değildir.
Bu maliyetin ve miktarların karşılanması mutlaka dış yardım ve desteklerle olabilir. İsrail’e insan hakları konusunda suçlama yönelten Uluslararası Adalet Divanı açıklamaları hepimizin malumudur ve İsrail bu çağrılara uymamaktadır. Bunun yanında İsrail’e silah tedariki sağlayan ülkelere yapılan baskılar da fayda vermemektedir.
Silah desteği sağlayan ülkeler
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI) raporuna göre, İsrail’e açık ara en büyük silah ihracatçısı olan Amerika Birleşik Devletleri (yılda yaklaşık 3,3 ila 3,8 milyar dolar değerinde askeri yardım), savunma sanayi ithalatının %69’unu sağlıyor. İkinci olan Almanya ise bu ürünlerin yüzde 30’unu tedarik ediyor. Üçüncü sıradaki İtalya, yüzde 0,9 payla İsrail savunma piyasasında yer alırken İngiltere, Fransa ve Avusturya gibi ülkeler de sıranın başından itibaren yerlerini koruyorlar.
İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Amerika’nın mali destek sağladığı diğer ülkelere göre en fazla yardım alan ülke İsrail olmuştur (2023 yılına kadar toplam 158 milyar dolar). Her ne kadar İsrail ABD'den büyük ölçekte askeri yardım malzemesi aldıysa da kendi silah endüstrisini geliştirmeye önem vermiş ve silah ihracatı yapan ülkeler arasındaki yerini almıştır.
Askeri üstünlükte sıra başı ABD’dir
ABD, 1967 Arap-İsrail Savaşı ve 1973 Yom Kippur Savaşı’ndan itibaren bölgedeki, daha doğrusu Arap ülkeleri üzerindeki nüfuzunu arttırma yolunu seçmiştir. Örneğin; Arap ülkelerine büyük silah sistemlerini satar ve teknoloji transferini sağlarken bunları dengeleyecek -hatta bir gömlek üste çıkacak- şekilde bunların daha gelişmiş versiyonunu İsrail’e vermiştir. Tıpkı Yunanistan-Türkiye arasındaki 7 / 10 oranının bozulması gibi…
ABD Başkanı Joe Biden, 7 Ekim’den sonraki günlerde ABD’nin İsrail’e ek askeri yardımda bulunduğunu, iki askeri satıştan birinin 106 milyon dolar değerindeki 14 bin tank mühimmatını, diğerinin de 147 milyon dolarlık 155 milimetre top mermisinden oluştuğunu açıklamıştır.
ABD medyasında çıkan haberlere göre bunların arasında binlerce hassas güdümlü mühimmattan, küçük çaplı bombalardan, sığınak avcılarından ve hafif silahlardan da söz edilmektedir. EK ödeneklerle kısa-orta menzilli Demir Kubbe ve uzun menzilli Davud Sapanı (David’s Sling) sistemleri için; 1,2 milyar doların kısa menzilli Demir Kiriş (Iron Beam) için; 3,5 milyar dolar İsrail’e yapılan yardımlar arasındadır.
Diğer ülkeler
2022’de İngiliz hükümeti 42 milyon sterlin değerinde silah ihracatı için lisans verdi. Bununla birlikte maddi karşılığı açık bırakılan 10 lisans daha söz konusudur. Bu lisansların karşılığında gerçekleştirilen gerçek ihracatın değerini ise yayınlamıyorlar.
Almanya 2023 yılında İsrail’e yaklaşık 353 milyon dolar değerinde askeri teçhizat gönderilmesini onaylamıştır. Fransa ise, son 10 yılda İsrail hükümetine 208 milyon avro değerinde askeri teçhizat, Hollanda ise İsrail’e askeri satış için 2022 yılında 10 milyon avro değerinde lisans vermiştir.
Silah desteği durdurulabilir mi?
Elbette durdurulabilir. Bunun için hem ülkelerin iç hukuki ve siyasi süreçlerinde hem de uluslararası hukuk nezdinde girişimlerde bulunulması gerekir. Öncelikle insan hakları konusundaki birçok dava Uluslararası Adalet Divanı’na taşınmalıdır. Böyle bir baskı, İsrail’e tanksavar silahları satmaya çalışan Almanya’ya; F35 satışları konusunda Hollanda’ya dur demiş ve geri adım attırmıştır.
Diğer yandan Gazze’deki şiddetin ve ölümün artması üzerine Belçika, Kanada, İtalya ve İspanya gibi bazı ülkeler İsrail’le silah satışıyla ilgili anlaşmalarını durdurmuştur. Tüm bu yardımlar, satışlar ve anlaşmalar İsrail savunma sanayi için gittikçe karmaşıklaşan bir düzen oluştururken İsrail hükümetinin savunma kapasitesini güncel olarak artırmaya ama aynı zamanda ihracatçı ülkelerle çok katmanlı ilişkilerinde mevcut şartların tamamen bozulmasına neden oluyor. İsrail yönetimi ise gittikçe artan askeri kapasitesiyle karar alma ve uygulamalarını daha rahat güvenlikleştirerek silah kullanımını artırıyor.
